حتما در اطرافتان عمل قلب باز یا CABG نوعی جراحی برای درمان بیماری عروق کرونر محسوب می‌شود. در این روش، جراح از بخش‌های دیگر بدن، رگ خونی سالم می‌گیرد تا مسیر بستهشده رگ آسیب‌دیده را بای‌پس کند. در نتیجه دوباره رسیدن خون و اکسیژن به قلب بیشتر می‌شود. سوزش قلب پس از عمل قلب باز در چند هفته بعد از عمل ممکن است در یک یا هر دو سمت احساس شود و احساس ضعف و خستگی به طور محسوس اتفاق بیفتد. برخی بیماران، درد در سمت چپ و پشت کتف را هم در کنار سوزش قلب بعد از عمل قلب باز تجربه و گزارش کردهاند. این عوارض جانبی اغلب طی چهار الی شش هفته بهبود می‌یابند؛ اما علت سوزش قلب پس از عمل قلب باز چیست؟ برای دریافت پاسخ این سؤال در ادامه این مقاله همراه ما باشید.
فهرست مطالب
عمل قلب باز چیست؟
عمل قلب باز، نوعی عمل جراحی برای درمان بیماری عروق کرونر شناخته می‌شود. در این روش، جراح رگ خونی سالم را از یک ناحیه از بدن می‌گیرد و رگ آسیب‌دیده را دور میزند یا به اصطلاح بای‌پس رگ قلب را انجام می‌دهد. به این ترتیب، خون و اکسیژن به مقدار بیشتری به قلب بیمار می‌رسد.
ممکن است در طول مدت چند هفته بعد از عمل قلب باز، بیمار درد قفسه سینه را در یک یا هر دو سمت قلب خود تجربه کند. وجود سوزش قلب پس از عمل امری کاملاً رایج است و جای هیچ نگرانی ندارد.
این درد معمولاً یکی از عوارض جراحی قلب باز و ناشی از برش ناحیه قفسه سینه یا درد و التهاب در محل برداشتن رگ سالم است. اغلب این درد در مدت چهار الی شش هفته پس از انجام عمل بهبود مییابد.
علت سوزش قلب بعد از عمل قلب باز چیست؟
سوزش قلب پس از عمل قلب باز در افراد مختلف به دلایل گوناگونی بروز می‌کند و همیشه باید جدی گرفته شود، به ویژه بعد از عمل جراحی باید به آن توجه ویژه داشت. خبر خوب این است که سوزش قلب بعد از عمل معمولاً خطری برای جان بیمار ندارد؛ حتی با توجه به نوع عمل جراحی که فرد داشته است ممکن است این سوزش جزئی از مراحل بهبودی به شمار رود؛ به ویژه اگر محل جراحی نزدیک به قفسه سینه باشد؛ البته سوزش قفسه سینه می‌تواند بر اثر عوامل دیگری از قبیل سوزش قلب، افسردگی یا امراض ریوی نیز اتفاق بیفتد. در ادامه بیشتر به شرح این موضوع می‌پردازیم.
علت سوزش قلب بعد از عمل قلب می‌تواند همه یا برخی از موارد زیر باشد:
- دلایل عضلانی و استخوانی به عنوان رایجترین علل
- ایسکمی میوکارد یا کاهش خونرسانی و اکسیژنرسانی به قلب
- پریکاردیت مانند سندرم درسلر
آیا سوزش قلب پس از عمل قلب باز عادی است؟
همان‌طور که قبل‌تر گفته شد، سوزش قلب پس از عمل قلب باز همیشه نشان‌گر خطر جانی نیست. با توجه به نوع عمل جراحی شما، این درد ممکن است حتی یکی از مراحل طبیعی و همیشگی دوره بهبودی تلقی شود به ویژه در مورد جراحی‌های قفسه سینه. علاوه بر این‌ها، سوزش قلب پس از عمل قلب باز می‌تواند نتیجه سوزش سردل نیز باشد.
داشتن سوزش در قفسه سینه بعد از جراحی پیوند بای‌پس عروق کرونر به هیچ وجه غیر معمول نیست و جای نگرانی ندارد. جراح برای دسترسی به قلب بیمار با استفاده از اره جراحی، جناغ سینه را باز می‌کند و بعد از جراحی، استخوانها را با سیم به پشت میدوزد. این امر یک کار فیزیکی و تهاجمی محسوب می‌شود. بعد از جراحی بای‌پس قلب، بعضی از بیماران به مدت چند ماه احساس سوزش یا درد می‌کنند، در صورتی که تعدادی از آنها سوزش مستمر و آزاردهنده را برای مدت طولانی‌تر و طول زندگی خود تجربه می‌کنند. بیمار بعد از عمل جراحی ممکن است طی چند ماه دچار دردهای گذرا یا مستمر و آزاردهنده باشد.
به بیان بسیاری از پزشکان جراح، اکثر افراد بعد از جراحی قلب باز سوزش خاصی تجربه نمیکنند. به بیان آنها بعضی از بیمارانی که دچار درد و سوزش قفسه سینه پس از عمل جراحی میشوند، احساس می‌کنند که شاید پزشک اشتباه آنها را ترخیص کرده است؛ اما پزشکان ابتدا سوزش قلب بعد از عمل باز و درد قفسه سینه غیر قلبی را تشخیص میدهند و بعد تصمیم به ترخیص بیمار میگیرند.
آیا سوزش قلب پس از عمل قلب باز منشأ غیر قلبی دارد؟
به بیان بیشتر پزشکان یک قانون طلایی در قلب و عروق این است که هر چیز در شکم ممکن است موجب سوزش و درد در قفسه سینه شود و هر چیز در قفسه سینه می‌تواند دلیل درد در شکم باشد.
از آنجا که قلب و مری نزدیک به هم در ناحیه قفسه سینه قرار دارند، منبع عصبی یکسانی دارند. در نتیجه، درد ناشی از هر کدام از اندام‌ها می‌تواند ویژگی‌های شبیه به هم داشته باشد و تمایز آنها از یکدیگر را سخت کند. عوامل زیادی برای سوزش یا درد در شما وجود دارد؛ مانند:
- بیماری رفلاکس معده
- درد در دیواره قفسه سینه
- کشیدگی عضلات
- التهاب در پوشش داخلی ریه که ناشی از عفونت ویروسی است.
- مشکلات کیسه صفرا یا لوزالمعده
تا زمانی که از دلیل اصلی درد آگاه نباشید، نمیتوانید بدانید برای رفع آن باید چه اقداماتی انجام دهید. توصیه پزشکان این است که در اسرع وقت به کلینیک‌های درمانی مراجعه کنید تا علت سوزش قفسه سینه مشخص و تشخیص داده شود که آیا علت سوزش قلب پس از عمل قلب باز با منشأ قلبی است یا غیر قلبی.
انواع سوزش قلب پس از عمل قلب باز
ممکن است افراد انواع مختلفی از سوزش در ناحیه قفسه سینه و قلب را تجربه کنند. لزوما همه دردهای این نواحی به مشکلات قلبی مربوط نمی‌شوند و گاهاً اصلاً جدی نیستند. درد و سوزش در قفسه سینه در نواحی مختلفی امکان بروز دارد:
- سوزش سمت چپ قلب: با علائمی نظیر سوزش سر دل یا احساس درد و سوزش در پشت سینه همراه است و می‌تواند به دلیل مشکلات قلبی یا مشکلات در دستگاه گوارش ایجاد شده باشد.
- سوزش وسط قلب: اغلب این درد با بیماری قلبی همراه است. اکثر افراد مبتلا به بیماری قلبی، ناراحتی مبهمی را تجربه می‌کنند که ضرورتاً به عنوان درد یا سوزش شناخته نمی‌شود.
- احساس درد در پشت قلب: این سوزش اغلب به دلیل مشکلات گوارشی یا مشکلات قلبی مانند ایسکمی قلبی، آنژین صدری، حملات قلبی، پرولاپس میترال، پریکاردیت، میوکاردیت، حملات هراسی، اضطراب، آسم، روی هم افتادگی ریه، فشار خون ریوی یا آسیب‌های عضلانی و از این دست به وجود می‌آید.
- سوزش سمت راست قلب: این سوزش ممکن است به دلیل صدمات مستقیم یا التهابی برخی از اندامهای مرتبط رخ داده باشد. سوزش و درد در سمت راست قلب می‌تواند ناشی از اضطراب، درد ماهیچههای قلب، شکستگی دنده، ضربه، ذات‌الریه و … باشد.
- سوزش جناغ سینه: سوزش جناغ سینه ممکن است دلایل متعددی اعم از درد عضلانی و حتی حملات قلبی داشته باشد؛ ولی هرگز نباید نادیده گرفته شود.
بهتر است هر شکلی از سوزش در ناحیه قلب یا قفسه سینه کاملاً جدی گرفته و در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه شود.
مراقبت‌های لازم پس از عمل قلب باز
فعالیت، دارودرمانی و مراقبت از محل جراحی، چیزی‌ست که در ادامه به شرح موارد آن می‌پردازیم:
فعالیت بدنی صحیح بعد از عمل قلب باز
در صورت احساس خستگی به قدر کافی استراحت کنید. خواب کافی به بهبودی زودتر و کاهش سوزش قلب کمک می‌کند. سعی کنید در تمام دوره بهبودی به پشت بخوابید؛ اگر استخوانی از قفسه سینه شما برای جراحی بریده شده باشد، قاعدتاً بهبودی کامل آن چهار الی شش هفته به طول خواهد انجامید.
سعی کنید هر روز کمی قدم بزنید، هر روز اندکی بیشتر از روز پیش راه بروید. آهسته و به مرور مدت زمان پیاده‌روی خود را افزایش دهید تا کیفیت جریان خون شما ارتقاء یابد. قدم زدن در این دوره همچنین از وقوع پنومونی یا همان ذات‌الریه و يبوست پیشگیری می‌کند.
تا زمانی که پزشک به شما اجازه نداده است از انجام فعالیت‌ها و ورزش‌های سنگین مانند دوچرخه‌سواری، دویدن، وزنه‌برداری یا ورزش‌های هوازی دیگر شدیداً خودداری کنید.
برای مدت سه ماه از انجام فعالیت‌های جسمی که منجر به ایجاد فشار روی قفسه سینه و بازوها می‌شود و می‌تواند علت سوزش قلب پس از عمل قلب باز باشد دوری کنید. این موضوع شامل فعالیت‌هایی که برای‌تان سنگین است مانند استفاده از جاروبرقی، کار با چمن‌زن، ورزش با راکت‌هایی مانند تنیس، گلف و موارد مشابه هم می‌شود.
هنگام سرفه کردن یک بالشت را محکم روی ناحیه‌ی برش جراحی فشار دهید یا نفس‌های عمیق بکشید. با این کار از قفسه سینه خود حمایت می‌کنید و مانع از بروز سوزش قلب می‌شوید.
طبق دستور پزشک معالج، انجام تمرینات تنفسی را در دستور کار روزانه خود قرار دهید. این ورزش از ابتلا به ذات‌الریه جلوگیری می‌کند.
قبل از سر گرفتن فعالی‌هایی نظیر رانندگی بعد از عمل با پزشک معالج خود حتما مشورت کنید.
حتما در مورد داشتن روابط جنسی بعد از عمل جراحی با پزشک خود مشورت کنید.
یک رژیم غذایی سالم و مناسب برای قلب داشته باشید. اگر پیش از عمل چنین برنامه غذایی خاص و مناسب نداشته‌اید با پزشک خود در این رابطه مشورت کنید؛ همچنین بهتر است برای این موضوع به یک متخصص تغذیه هم مراجعه کنید. متخصصان علم تغذيه به افراد کمک می‌کنند تا اطلاعات لازم در رابطه با سلامت مواد غذایی را کسب کنند.
مايعات فراوان بنوشید، مگر آنکه پزشک، شما را از انجام این مورد منع کرده باشد.
داروهای مصرفی برای کاهش سوزش قلب پس از عمل قلب باز
پزشک شما در رابطه با مصرف داروهای پیشین با شما صحبت خواهد کرد؛ همچنین ممکن است داروهای جدیدی برای شما تجویز شود:
در صورتی که مصرف آسپرین یا سایر داروهای رقیق‌کننده خون را قطع کرده باشید، پزشک متخصص زمان شروع مجدد مصرف دارو را به شما اطلاع می‌دهد.
در رابطه با مصرف داروهای‌تان با احتیاط فراوان عمل کنید. همه داروها باید طبق تجویز و زیر نظر پزشک به شکل دقیق مصرف شوند. در صورت وجود هر نوع مشکل در زمینه مصرف داروها با پزشک مشورت کنید.
داروهای مسکن باید طبق تجویز دقیق پزشک برای کاهش سوزش قلب پس از عمل قلب باز مصرف شوند.
اگر پزشک برای درد بیمار مسکن تجویز کرده باشد، دارو را باید فقط طبق دوز و ساعت تجویزشده مصرف کند.
اگر پزشک برای بیمار مسکن تجویز نکرده باشد، ضروری است از ایشان در رابطه با امکان مصرف مسکن‌های مرسوم جویا شوید.
به هیچ عنوان بدون مشورت و نظر پزشک، از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند آسپیرین، ایبوپروفن و ناپروکسن استفاده نکنید.
اگر حس می‌کنید داروهای مصرفی باعث درد در شکم شما شده است یا علت سوزش قلب پس از عمل شناخته می‌شود، داروی مورد نظر را بعد از وعده‌های غذایی مصرف کنید؛ البته همه این‌ها درحالی است که پزشک شما را از انجام این کار منع نکرده باشد. در عین حال می‌توانید از پزشک خود بخواهید یک مسکن جایگزین برای شما تجویز کند.
در صورت تجویز داروهای آنتی بیوتیک، باید دارو را به شکل منظم و تا پايان کامل دوره تجویزشده مصرف کنید؛ حتی اگر در اواسط دوره مصرف احساس بهبودی کامل پیدا کرده باشید. ممکن است در راستای پیشگیری از لخته شدن خون، پزشک برای شما رقیق‌کننده‌های خون را تجویز کند. در صورت تجویز این داروها ابتدا لازم است جزئیات مصرف دارو را جویا شوید. این داروها ممکن است عوارض وخیمی در رابطه با خونریزی در پی داشته باشند.
مراقبت از زخم برای کاهش سوزش قلب پس از جراحی
- در مراقبت‌های بعد از جراحی قلب، بخیه‌ها باید تمیز و خشک نگه داشته شوند.
- آن دسته از بیمارانی که از رگ پای آنان گرافت برداشته شده ضروری است که از جوراب یا باند کشی استفاده کنند. این باند کشی به جریان خون در پا کمک می‌کند و از تورم آن جلوگیری به عمل می‌آورد.
- در طول روز و زمان حرکت و فعالیت از باند کشی استفاده کنید؛ اما در زمان استراحت به ویژه در شب و موقع خواب حتماً باند کشی را باز کنید و پاهای‌تان را بالاتر از سطح قلب خود قرار دهید.
- استفاده از جوراب واریس به مدت چهار الی پنج ماه توصیه می‌شود.
- بهتر است بیماران پاهای‌شان را روی هم نیندازند.
- اگر در پا ورم ایجاد شد در مراقبت‌های بعد از عمل قلب لازم است بیمار در حالت نشسته پایش را روی صندلی یا چهارپایه قرار دهد؛ اگر ورم به این شکل برطرف نشود، باید فوری با پزشک تماس بگیرید.
- حتی بخیه‌های ناحیه قفسه سینه نیاز به کشیدن ندارند؛ اما حدود 10 الی 14 روز بعد از عمل جراحی برای بازدید بخیه‌های سینه باید به پزشک مراجعه کنید.
- ترمیم کامل زخم‌ها حدود شش هفته طول می‌کشد.
- ۲ تا ۳ ماه اول بعد از عمل قلب باز، باری با وزن بیش از ۵ کیلوگرم بلند نکنید (برای مثال کیسه خرید سنگین یا چمدان).
- کودکان را از زمین بلند نکنید، کودک را روی پای خود بنشانید.
- از زور زدن برای باز کردن در شیشه مربا یا باز و بسته کردن درهای سنگین خودداری کنید.
- یکی از مهمترین مراقبت‌ها که باید به آن توجه ویژه داشت اینکه بعد از عمل اصلاً هنگام دفع به خود فشار نیاورید. در صورت بروز یبوست لازم است داروی ملین استفاده کنید.
تغذیه مناسب برای رفع سوزش قلب پس از جراحی
یکی از سؤالات مهم این است که بعد از عمل قلب باز چه رژیم غذایی را در پیش بگیریم؟ بهترین مواد غذایی برای بیمارانی که عمل قلب باز داشته‌اند، چیست؟ و چگونه می‌توان سوزش قلب بعد از عمل را با کمک تغذیه مناسب کاهش داد؟ داشتن یک رژیم غذایی سالم بعد از جراحی قلب باز برای بهبودی بیماران بسیار حائز اهمیت است و به شما کمک می‌کند از قلب خود در برابر اختلالات بیشتر محافظت کنید.
تغذیه مناسب قادر است سرعت بهبودی را تسریع دهد و با کنترل وزن در حفظ سلامت قلب و عروق یاری برساند. پزشک یا متخصص تغذیه در این شرایط با ایجاد یک برنامه غذایی مناسب برای شما این امکان را ایجاد می‌کند؛ اما در اینجا چند دستورالعمل کلی شرح داده شده است که باید هنگام ایجاد یک رژیم غذایی بعد از جراحی به یاد داشته باشید.
برخی افراد ممکن است پس از عمل همچنان به مصرف دارو نیاز داشته باشند؛ مانند داروی آسپرین برای جلوگیری از انعقاد و لخته‌شدگی خون. آیا آسپرین داروی ضد انعقاد خون است؟ آسپرین از جمع‌شدگی سلول‌های خونی به نام پلاکت‌ها و تشکیل لخته‌های خون جلوگیری می‌کند. این دارو بیشتر توسط افرادی که حملات قلبی یا سکته مغزی داشته‌اند مصرف می‌شود.
-
از غذاهای کامل و تازه لذت ببرید
باز شدن رگ‌های قلب موضوع مهمی است که بعد از جراحی قلب باز و همچنین برای کاهش سوزش قلب باید در نظر گرفته شود. به صورت کلی، بیماران قلبی لازم است از رژیم غذایی کم چرب با کلسترول پایین و فیبر بالا پیروی کنند. بهترین راه این است که در کنار آزمایش خون برای چکاپ قلب از مواد غذایی‌ای که در ادامه نام برده شده است استفاده کنید:
- میوه‌ها
- سبزیجات
- نان‌ها
- غلات کامل
- گوشت‌های فاقد چربی (برای مثال ماهی)
- لبنیات کم چرب
- قطع مصرف چربی، نمک و شکر
غذاهایی نظیر گوشت، جگر، تخم مرغ، شیر، کره، خامه، پنیرهایی با شیر کامل، غذاهای سرخ‌شده و روغن نخل مملو از چربی اشباع‌شده هستند. علاوه بر گوشت، سوپ‌های کنسروشده، سس اسپاگتی کنسروشده، میان‌وعده‌ها و ماهی دودی هم سرشار از نمک هستند.
هنگام تنظیم رژیم غذایی بعد از جراحی قلب باز باید به بعضی از غذاها نه بگویید. برای کاهش سوزش قلب پس از عمل قلب باز ضروری است مصرف چربی‌های اشباع، شکر و نمک را محدود کنید و از موارد زیر اجتناب کنید:
- گوشت‌های فرآوری‌شده
- غذاهای با ارزش کم غذایی
- فست فودها
سخن پایانی
سوزش در قلب ممکن است در افراد متفاوت به دلایل گوناگون رخ دهد و همیشه نیاز است جدی گرفته شود. به ویژه تجربه این حالت بعد از عمل جراحی قلب بسیار شایع است. خبر خوب اینکه علت سوزش قلب بعد از عمل قلب باز در اکثر موارد جدی نیست و خطری برای جان شما ندارد؛ حتی با توجه به نوع عمل قلب، ممکن است سوزش قلب بعد از عمل بخشی از مراحل بهبودی و درمان باشد؛ البته سوزش قلب می‌تواند بر اثر عوامل دیگری از قبیل افسردگی یا امراض ریوی هم باشد؛ به همین دلیل لازم است در صورت تجربه آن در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.