سکته قلبی از جمله مشکلات خطرناکی است که می‌تواند برای انسان اتفاق بیفتد، احتمالا در نگاه اول کمی دلهره آور باشد اما با جمع آوری اطلاعات از کلینیک فوق تخصص قلب می‌توان از وقوع آن پیشگیری کرد. شناخت علائم و عوامل خطر این حادثه اهمیت بالقوه‌ای دارد در این مقاله به بررسی اطلاعات مختلف درباره سکته و همچنین پاسخ به سوالاتی مانند سکته چیست؟ برای پیشگیری از سکته باید چکارهایی انجام داد؟ و سوال‌هایی از این قبیل می‌پردازیم برای اطلاعات بیشتر و جواب سوالات خود با ما همراه باشید.
سکته قلبی چیست؟
سکته یا حمله قلبی یک اتفاق ناگهانی است که در آن رگ‌های کرونر که وظیفه خون رسانی به خود قلب و تامین مواد مغذی قلب را دارند، دچار گرفتگی می‌شوند، این گرفتگی ناشی از رسوب چربی یا لخته خون در این عروق است که می‌تواند موجب آسیب و از کار افتادن بخشی از ماهیچه قلب شود. در صورتی که فرد به موقع درمان نشود ممکن است دچار مشکلات جدی در سلامتی خود یا حتی منجر به مرگ شود.
علائم سکته قلبی
آشنایی با عوامل و علائم سکته به شما کمک می‌کند تا در لحظات حساس، خود را نجات دهید یا ناجی یک انسان دیگر باشید. براساس آمار سازمان بهداشت جهانی بیماری‌های قلبی ۳۲ درصد از کل مرگ و میرهای جهان را به خود اختصاص می‌دهند. در این میان ۸۵ درصد فوتی‌ها مربوط به حمله و ایست قلبی بوده است. این مقاله را مطالعه کنید و با علائم سکته آشنا شوید، بدون شک افزایش آگاهی کمک می‌کند تا لحظات حساس و بحرانی، که اکثر انسان‌ها فقط نظاره‌گر هستند، شما فرشته نجات یک انسان دیگر باشید.
برخی از علائم سکته عبارتند از:
تعریق بیش از حد
از علائم سکته قلبی، تعریق شدید بدن است. البته نه هر تعریقی! آیا تاکنون کسی را دیده‌اید که در حالت نرمال بوده باشد و اصلاً احساس گرما نکند اما به یکباره و ناگهان دچار تعریق بیش از حد گردد و همراه با این تعریق، پوست او سرد باشد؟ این‌ها علائم سکته است و باید آن را جدی گرفت.
درد و ناراحتی در قفسه سینه
درد قفسه سینه ناشی از سکته، به یک درد شدید با احساس فشار در ناحیه قفسه سینه همراه است. این درد که احتمالاً فقط چند ساعت به طول می‌انجامد، عودکننده و فروکش کننده خواهد بود.
احساس درد در قسمت بالاتنه
از شایع‌ترین علائم ایسکمی قلبی، درد در بالاتنه است. دردی که در اثر ایست قلبی ایجاد شده، ممکن است به بالاتر از قفسه نیز کشیده شود. در این مواقع، بیمار در ناحیه گردن، بازوها، پشت و دندان‌ها احساس خواهد کرد. اگر به تجربه کسانی که به ایست قلبی مبتلا شده اند، توجه کنید، می‌بینید که بسیاری از آن ها، در هنگام سکته، ناراحتی، فشار و درد را تنها در قسمت فوقانی سینه تجربه کرده‌اند.
دل درد
یکی دیگر از شایع‌ترین علائم ایسکمی قلبی، دل درد است. این را تجربه کسانی که سابقه سکته داشته‌اند، تائید می‌کند. بسیاری از این افراد، درد در قسمت سر دل را همراه با دیگر علائم احساس کرده‌اند. ممکن است این درد در ناحیه شکم به طرف پایین سرایت کند و یا اصلا، به صورت یک سوزش سر دل خود را نشان دهد. اما به صورت کلی، درد قلب از ناف تا فک تحتانی را درگیر می‌کند.
حس سبکی در ناحیه سر
بسیاری از افراد، پیش از بروز سکته یا در حین ایست قلبی، فشار دوچندانی را در ناحیه قفسه سینه تجربه می‌کنند. این فشار سنگین، گاه با سبکی سر همراه است. در کنار این دو، ممکن است علائم دیگری مثل سرگیجه شدید و بیهوشی نیز به سراغ بیمار بیاید.
نفس تنگی
قبل از بروز ایست قلبی، بیمار در حین تنفس احساس سنگینی دارد و مدام در تلاش است تا نفس عمیق بکشد. این حالت، معمولاً ناشی از همان احساس درد و ناراحتی بوده که بیمار در ناحیه قفسه سینه، احساس می‌کرد. البته اکثر مواقع هم بیمار بدون آنکه در ناحیه قفسه سینه احساس دردی داشته باشد، دچار تنگی نفس می‌شود.
اضطراب
اضطراب نیز می‌تواند از علائم حمله قلبی باشد. منظورمان اضطرابی است که بدون هیچ دلیل خاصی و به طور ناگهانی فرد را درگیر می‌کند. مثلاً بیمار، بدون آنکه دلیلش را بداند، احساس عذاب وجدان دارد. برخی از مبتلایان به ایست قلبی، پیش از بروز سکته، بدون دلیل خاصی دچار یک حمله پانیک شده بودند.
حالت تهوع و استفراغ
علائم سکته ، حالت تهوع و استفراغ است. ممکن است بیمار، بدون هیچ دلیل مشخصی، در معده خود احساس بدی داشته باشد و بخواهد بالا بیاورد.
تپش قلب
وقتی تپش قلب، علامت ایسکمی قلبی است که فرد بیمار، با هر تپش احساس کند که قلب او در حال بال زدن است. در این مواقع بیمار متوجه می‌شود که قلب به صورت واضح در حال تپیدن است و آن وضعیت نرمال همیشگی را اصلاً ندارد.
خستگی و ضعف غیر عادی
بیمار دائماً احساس خستگی می‌کند و ضعفی که به سراغ او می‌آید، عادی نیست و با همیشه فرق دارد.
غش کردن
غش کردن یا سنگ کوپ، علامتی است که برخی بیماران در آستانه ایست قلبی تجربه کرده‌اند.
آیا ممکن است سکته به طور خاموش رخ دهد؟
بله، گاهی اوقات همینطور است!؟ یعنی علائم سکته، خاموش است و بیمار پیش از بروز سکته، هیچ علائمی را در خود نمی‌بیند! آنطور که در بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی و فضای مجازی می‌بینیم و می‌خوانیم، اینطور به فرد القاء می‌شود که ایست قلبی، حتماً با علائم فوق العاده دردناکی به سراغ افراد می‌آید، در حالی که اینطور نیست.
اغلب موارد ابتلا به سکته قلبی، با علائم خفیف و جزئی شروع می‌شود. حتی در مواردی این درد آنقدر خفیف و جزئی است که فرد مبتلا آن را علامت یک درد نمی‌داند و نسبت به آن توجهی نشان نمی‌دهد. این بی‌توجهی یعنی فرد مبتلا به عارضه قلبی، اصلاً نسبت به وضعیت خود مشکوک نیست و لازم نمی‌بیند که نسبت به درمان و کنترل این عارضه اقدامی انجام دهد.
نباید تصور کنید که دردهای خفیف و جزئی که طی چند روز می‌آید و می‌رود، حتماً به دلیل استرس، اضطراب و فشار عصبی رخ داده و یا تغذیه ناسالم، مسبب آن است. آنطور که پزشکان می‌گویند، هر دردی که بیش از ۵ دقیقه به طول بی‌انجامد را باید جدی گرفت و برای درمان سکته اقدام کرد.
هنگام وقوع سکته چه باید کرد
سکته ممکن است نشانه‌های مختلفی داشته باشد به طور مثال: احساس درد و فشار در ناحیه قفسه سینه به طوری که به ناحیه فک، گردن، بازوها و پشت هم سرایت کند، تنگی نفس، استرس و اضطراب بیش از حد، حالت تهوع، سرگیجه و یا هردوی آن‌ها از علائم حمله قلبی می‌باشد. البته در برخی از افراد ممکن است هیچ یک از این علائم بروز نکند و یا علائم ذکر شده می‌تواند ناشی از مشکلات دیگر هم باشد.
اگرزمانی تمامی علائم بالا را داشتید، خونسردی خود را حفظ کرده و مراحل زیر را انجام دهید:
- ابتدا با اورژانس تماس بگیرید و از آن‌ها بخواهید هرچه زودتر گروه درمانی را اعزام کنند.
- درحالیکه منتظر آمبولانس هستید، از قرص آسپرین (به طور ایده آل300 میلی گرم) به منظور رقیق شدن خون و کاهش خطر استفاده کنید.
پس از آنکه به بیمارستان منتقل شدید براساس میزان جدیت حمله قلبی، درمان آغاز می‌شود. اگر حمله خفیف باشد با تزریق کردن داروهای مربوطه این عارضه رفع می‌شود و اگر شدید باشد باید با عمل جراحی این عارضه رفع گردد تا خونرسانی به قلب آغاز شود.
پیامدهای سکته قلب
پیامدهای سکته قلب می‌تواند اثرات جدی و در مواردی تهدید کننده بر سلامت فرد بگذارد، این پیامدها به دو گروه کوتاه مدت و بلند مدت دسته بندی می‌شوند که عبارتند از:
کوتاه مدت
- آسیب عضله قلب (میوکاردیت): به ورم و التهاب میوکاردیوم (عضله قلب) اشاره دارد که این پیامد ناشی از کمبود جریان خون و اکسیژن رسانی به عضله قلب است.
- کاهش عملکرد قلب: اگر قسمتی از ماهیچه قلب به دلیل قطع عروق کرونر که تامین کننده ماهیچه‌های قلب هستند آسیب ببیند. می‌تواند منجر به کاهش فعالیت قلب شود.
- شوک کاردیوژنیک: یک وضعیت خطرناک است که در آن قلب به طور موثر پمپاژ نمی‌کند.
- پریکاردیت: پریکاردیت به التهاب پوشش خارجی قلب (پریکارد) گفته می‌شود.
- آریتمی: سکته می‌تواند منجر به اختلال در ریتم قلب، مانند فیبریلاسیون دهلیزی یا بطنی شود.
بلند مدت
- نارسایی قلب: شایع‌ترین عارضه بلند مدت سکته که باعث ناتوانی قلب در پمپاژ خون می‌شود.
- آنژین: درد قفسه سینه که ناشی از کاهش جریان خون به قلب می‌باشد.
- حمله قلبی دوباره: افرادی که در گذشته دچار سکته شدند احتمال بیشتری دارد تا دوباره سکته کنند.
- مرگ: سکته یکی از شایع‌ترین دلایل مرگ در جهان است.
شدت بروز این پیامدها به سن، جدیت حمله قلبی و مدت زمانی که طول می‌کشد بیمار به مرکز درمانی منتقل شود بستگی دارد.
بهبود یافتن از سکته قلب
پس از رد کردن ایسکمی قلبی، براساس میزان آسیبی که بر عضله‌ی قلب وارد شده مدت زمان بهبودی متفاوت است. عده‌ای پس از گذراندن این عارضه به مدت 2 هفته بهبود یافته و به کار و فعالیت معمول خود باز می‌گردند. گروهی دیگر ممکن است این بهبودی را پس از چندین ماه به‌دست آورند. بهبود سکته در اکثر موارد شامل مراقبت‌های اورژانسی و درمان‌های دارویی می‌شود. این بهبودی ممکن است شامل استفاده از داروهای مختلفی مانند داروهای ضد انعقاد خون، داروهای ضد پلاک و داروهای باز کننده عروق مسدود شده باشد. در برخی موارد ممکن است نیاز به جراحی‌های مختلفی باشد. روش‌هایی که برای بهبود بیان شد به عواملی مانند شدت سکته و مکان گرفتگی رگ‌ها بستگی دارد.
پیشگیری از سکته قلب
برای پیشگیری از سکته راه‌های مختلفی وجود دارد در ادامه به بررسی برخی از این راه‌ها می‌پردازیم.
تغییر سبک زندگی
برای کاهش خطر سکته می‌توانید فعالیت‌هایی که به تقویت قلب شما کمک می‌کند را در برنامه روزانه خود قرار دهید برخی از این عوامل عبارتند از: کاهش استرس و اضطراب، ورزش، عدم مصرف دخانیات و الکل.
ورزش
انجام ورزش می‌تواند خطر سکته را در افراد کاهش دهد پیشنهاد می‌شود روزانه حداقل 30 دقیقه ورزش کنید.
مراقبت از فشار خون و کلسترول
از دیگر مواردی که باعث افزایش خطر سکته در انسان می‌شود. می‌توان به فشار خون و کلسترول اشاره کرد، برای مدیریت آن‌ها می‌توانید رژیم غذایی خود را تغییر دهید یا به پزشک مراجعه کنید.
کنترل دیابت
با کنترل دیابت می‌توان خطر ابتلا به سکته را کاهش داد.
کاهش استرس
استرس از عوامل اثر گذار بر قلب است با تغییر سبک زندگی و انجام ورزش‌های آرام بخش مانند یوگا می‌توانید به کاهش استرس کمک کنند.
حفظ وزن مناسب
اضافه وزن بر سلامت اندام‌های بدن مانند قلب تاثیر منفی می‌گذارد با متعادل نگهداشتن وزن خود می‌توانید خطر سکته قلب را کاهش دهید.
علل سکته قلبی
ما در دنیایی پر از استرس زندگی می‌کنیم. سبک زندگی‌مان با گذشته تفاوت زیادی دارد و به غذاهای ناسالم روی آورده‌ایم. زمان زیادی را به ورزش اختصاص نمی‌دهیم و گاه فراموش می‌کنیم از قلب‌مان محافظت کنیم. پس چطور انتظار داریم سکته به سراغمان نیاید؟
چه عواملی ریسک بروز ایست قلبی را افزایش می‌دهد:
فشار خون بالا
یکی از علت حمله قلبی، فشار خون بالا است. ایست قلبی، در کمین افرادی است که دچار این عارضه هستند. همانطور که می‌دانید فشار خون طبیعی از ۱۲۰/۸۰میلی متر جیوه کمتر است. به همان میزان که اعداد فشار خون افزایش می‌یابد، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی نیز بیشتر می‌شود. فشار خون بالا مساوی است با تسریع فرایند ایجاد پلاک و صدمه دیدن شریان‌ها.
ابتلا به دیابت و بالا بودن سطح قند خون
یکی از علت سکته، دیابت می‌باشد که موجب افزایش قند خون می‌شود، می‌تواند زمینه را برای بروز بیماری عروق کرونر مهیا سازد. دیابت، یک بیماری جدی است که بسیاری از افراد نسبت به آن بی‌توجه‌اند و اصلاً آن را عامل تهدید کننده سلامت قلب نمی‌دانند.
کلسترول بالا
اگر سطح کلسترول موجود در خون شما افزایش یابد، بیش از همیشه در خطر حمله قلبی یا ایست قلبی خواهید بود. بهتر است با تغییر رژیم غذایی و یا حتی با مصرف داروهای خاصی که پزشک‌تان تجویز کرده، سطح کلسترول خون‌تان را تنظیم کنید.
تری گلیسیرید بالا
تنها کلسترول نیست که وجود آن در خون شما آسیب زننده است. به غیر از آن، تری گلیسیرید بالا نیز در افزایش ریسک بروز انفارکتوس میوکارد تاثیر دارد. آنطور که محققان می‌گویند، برخی‌تری گلیسیریدها، در شریان‌های شما باقی می‌ماند و با ایجاد پلاک، قلب را در معرض آسیب قرار می‌دهد.
مصرف سیگار
مصرف سیگار و دیگر دخانیات، در افزایش ریسک ابتلا به ایست قلبی، نقش پررنگی دارد. سموم ناشی از سیگار، عروق خونی را سفت می‌کند و قلب را تحت فشار قرار می‌دهد. همچنین سیگاری ها، معمولاً از غلظت خون رنج می‌برند و احتمالاً کلسترول بالایی دارند و این‌ها یعنی سلام بر ایسکمی قلبی!
چاقی
آمارها نشان می‌دهد که افراد مبتلا به چاقی و اضافه وزن، بیش از سایرین در خطر ابتلا به سکته هستند. چاقی همراه با شرایط دیگر، ریسک ابتلا به ایست قلبی را در افراد افزایش می‌دهد و یکی از علت سکته می‌باشد.
افزایش سن
با افزایش سن، ریسک بروز سکته نیز بیشتر می‌شود. معمولاً مردان پس از عبور از ۴۵ سال و زنان با رسیدن به سن ۵۵ سال، در خطر ابتلا به ایست قلبی خواهند بود.
سابقه خانوادگی
کسانی که عضوی از خانواده‌شان سابقه ابتلا به بیماری‌های اولیه قلب را داشته باشد، بیشتر در خطر ایست قلبی‌اند.
استرس
به جرات می‌توانیم بگوییم یک سوم از مراجعات بیماران مبتلا به ایست قلبی، به دلیل استرس به این عارضه دچار شده‌اند. استرس ناشی از فشار کار را دست کم نگیرید، این نوع از استرس خطر ایست قلبی را تا دو برابر افزایش می‌دهد.
هوای سرد
یکی از عوامل ایجاد سکته که شاید برای شما هم جالب باشد، هوای سرد است. محققان متوجه ارتباط سرما با ایست قلبی شده اند، آن‌ها می‌گویند با افت هر ۵ درجه از دمای هوا، خطر بروز سکته قلبی ۳ درصد افزایش می‌یابد. هوای سرد، رگ‌ها را منقبض و تنگ می‌کند. در نتیجه فشار خون به طور ناگهانی بالا می‌رود و خطر سکته نیز افزایش می‌یابد.
افسردگی
افسردگی مزمن در ایجاد ناراحتی‌های قلبی_عروقی و در نهایت علت حمله قلبی بی‌تاثیر نیست.
انواع سکته قلب
در زمان گرفتگی رگ‌های قلب دو اتفاق ممکن است رخ دهد:
- ممکن است گرفتگی رگ در لحظه اتفاق بیفتد و پس از آن سریعا خونرسانی به قلب صورت گیرد (NSTEMI) که در این شرایط به اصطلاح عامیانه می‌گوییم فرد سکته رد کرده یا دچار رد کردن سکته شده است، در صورت بروز چنین مشکلی سریعا به پزشک مراجعه کنید.
- در حالت دوم جریان خون به قلب قطع می‌شود، که ممکن است آسیب زیادی به قلب وارد کند (STEMI) در این شرایط فرد به کمک‌های اورژانسی نیاز دارد.
برای تشخیص این دو حالت پزشک باید از نوار قلب استفاده کند، STEMI دارای الگویی است که در نوار قلب مشاهده می‌شود.
تشخیص سکته قلبی چگونه است؟
در مرحله اول پیش از اقدام برای درمان باید تشخیص سکته صورت بگیرد. این کار با روش‌های متفاوتی امکان پذیر است، که باید توسط پزشک انجام شود. در ادامه به بررسی برخی از این روش‌ها می‌پردازیم:
الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG)
یک تست ساده و بدون درد است که به وسیله آن فعالیت الکتریکی قلب ثبت می‌شود. تغییرات خاص و غیر عادی در آن می‌تواند نشانه‌ای از ایسکمی قلبی باشد.
آزمایش خون
برخی از پروتئین‌ها و آنزیم‌ها مانند تروپونین در صورت صدمه زدن به ماهیچه‌ها و عضلات قلب وارد خون می‌شوند، آزمایس خون می‌تواند مقدار و درصد افزایش این مواد را به ما نشان دهد.
اکوکاردیوگرافی
در این روش پزشک از امواج صوتی برای تهیه تصاویر زنده از قلب استفاده می‌کند. این تست می‌تواند به تشخیص آسیب وارد شده در عضلات قلب و مشکلات پمپاژ خون کمک کند.
آنژیوگرافی کرونری
در این روش ماده‌ای به شریان‌های قلب تزریق می‌شود و از طریق تصویربرداری با اشعه ایکس (X-ray)، پزشک می‌تواند نواحی تنگ و قسمت‌های مسدود شده شریان‌های قلبی را ببیند.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی قلبی (CMR)
این روش تصویربرداری دقیق‌تری است، که می‌تواند اطلاعات بسیار دقیقی درمورد ساختار و عملکرد قلب به پزشک دهد و تشخیص ایسکمی قلبی را دقیق‌تر کند.
اسکن توموگرافی کامپیوتری
پزشک با استفاده از این اسکن می‌تواند تصاویر دقیقی از شریان‌های قلب و میزان انسداد آن‌ها بدست آورد.
سوالات متداول
علائم رد کردن سکته قلبی چیست؟
برخی علائم شامل درد شدید یا فشار در قفسه سینه، تنگی نفس، تعریق شدید، تهوع و استفراغ می‌باشد.
چگونه می‌توان سرعت بهبود سکته قلب را افزایش داد؟
با رعایت عواملی مانند تغذیه سالم، کنترل وزن، مدیریت استرس و معاینات منظم می‌توان سرعت بهبود را افزایش داد.
چه فاکتورهایی می‌توانند خطر ابتلا به سکته را افزایش دهند؟
فاکتورهای متعددی وجود دارند که می‌توانند خطر ابتلا به سکته را افزایش دهند. برخی از این فاکتورها عبارتند از: فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت، سیگار کشیدن، چاقی یا اضافه وزن، فعالیت بدنی ناکافی یا عدم تمرین، مصرف الکل بیش از حد، استرس ناشی از فشارهای روانی و اجتماعی.
سخن پایانی
همانطور که در این مقاله مطالعه کردید سکته قلبی یکی از مشکلاتی است که می‌تواند باعث پیامدهای خطرناکی در قلب شود و حتی احتمال مرگ نیز در آن وجود دارد. با رعایت بعضی از فعالیت‌ها و تغییر سبک زندگی می‌توان خطر احتمال وقوع آن را کاهش داد برخی از کارهایی که در پیشگیری از سکته نقش دارند عبارتند از: ورزش منظم، عدم مصرف دخانیات و الکل، کنترل فشار خون و دیابت و رعایت سایر نکات که در بالا ذکر شد. در صورت بروز علائم سکته باید در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کرد.