درد قلبی

قلب مهم‌ترین عضو بدن انسان است و درد آن می‌تواند برای هر کس نگران‌کننده باشد. در پاسخ به سوال درد قلبی چگونه است؟ می توان گفت  درد قلبی بسیار شایع است و در صورت بی توجهی به آن و عدم چکاپ در مراکز تخصصی قلب می‌تواند به قیمت از دست دادن جان تمام شود یا ممکن است مشکلاتی مانند سکته‌های قلبی و مغزی را ایجاد کند. بنابراین برای در امان ماندن از این عوارض لازم است اطلاعات و آگاهی جامعی در مورد درد قلبی بیشتر شود. با ما همراه شوید تا پاسخ سوالات خود در مورد درد قلبی را در ادامه این مقاله دریافت نمایید.

درد قلبی در چه ناحيه‌ای ايجاد می شود و چه ويژگی هايی دارد؟

درد قلبی معمولاً بصورت کلاسیک بخصوص در آقایان در قفسه سینه بصورت فشار و سنگینی قفسه سینه و سوزش احساس می‌شود. در خانم‌ها درد قفسه سینه کمتر است و دردهای مبهمی را در شانه، گردن، پشت و کتف گزارش می‌کنند. درد قلبی می‌تواند همه نقاط از فک پایین تا بالای ناف را درگیر کند. دردهای پایین ناف جزو درد قلبی نیستند.
علائم حمله قلبی واضح است و فرد ممکن است تنگی نفس، سرفه، تپش قلب، حالت تهوع، سرگیجه، ضعف، درد بازوها، شانه، کتف، گردن، فک و بالای شکم را به‌صورت همزمان تجربه کند. گاهی نیز دقیقا مانند علائم مشکلات گوارشی است و تنها متخصص قلب می‌تواند علت اصلی درد قلبی را تشخیص دهد.
افرادی که دچار درد قلبی و قفسه سینه با منشاء قلبی می‌شوند عموما حالت فشار و سنگینی را روی قفسه سینه احساس می‌کنند و این حالت را در اورژانس بیان می‌کنند. این ویژگی با احساس درد ناشی از مشکلات گوارشی متفاوت است.
در انواع درد قلبی همچنین بیمار نمی‌تواند به طور مشخص یک نقطه درد را نشان دهد، در حالی که مثلا اگر علت درد مربوط به سیستم اسکلتی و عضلانی مانند التهاب غضروف بین دنده و جناق باشد می‌تواند دقیقا نقطه دردناک را مشخص کند.
افراد دارای درد قلبی معمولا سابقه استفاده از سیگار، دخانیات، قلیان و فشار خون کنترل نشده دارند و سابقه فامیلی بیماری‌های قلبی در خانواده آن‌ها وجود دارد. این افراد معمولا علاوه بر درد قفسه سینه دارای علائم گفته شده در بالا را نیز دارند.

علت درد قلب در جوانان و ميانسالان چيست؟

بروز درد قلبی می‌تواند علل متعددی داشته باشد. وظیفه قلب خونرسانی به سایر اعضای بدن است و به‌وجود آمدن مشکلات قلبی می‌تواند فعالیت دیگر اندام حیاتی را نیز مختل کند. کاهش خونرسانی و در پی آن، کاهش اکسیژن مورد نیاز قلب می‌تواند اولین علت درد قلب در جوانان و میانسالان باشد.
در این حالت، عروق قلبی به‌دلیل مشکلاتی از قبیل انسداد سرخرگ‌ها به‌خاطر لخته خون یا انقباض، نمی‌توانند اکسیژن مورد نیاز قلب را تأمین کنند. احتمال دارد عروق قلبی به‌شکل تدریجی و در بلندمدت دچار انسداد شده باشند.
اگر انسداد رگ‌ها به بالای هفتاد درصد برسد، نمی‌توانند نیازهای قلب را تأمین کنند و فرد دچار درد قلبی می‌شود. به این تنگی مزمن رگ‌های قلبی و عروقی، آنژین پایدار می‌گویند. حال اگر لخته‌های ایجاد شده که موجب انسداد رگ‌ها می‌شوند، رفع نشود، فرد دچار سکته ناقص قلبی می‌شود.

علائم درد قلب در زنان و مردان چيست؟

برای انجام اقدامات به موقع در مورد خطرات قلبی در ابتدا لازم است نسبت به علائم درد قلب در زنان و مردان یک دید کلی داشته باشید. مهم‌ترین علائم بیماری‌های قلبی و عروقی عبارت است از:

– احساس ناراحتی و درد در قفسه سینه

اولین و شایع‌ترین علامت مشکل قلبی، احساس درد و ناراحتی در ناحیه قفسه سینه است. البته که هر گونه ناراحتی در این ناحیه نمی‌تواند نشان از مشکل قلبی باشد، اما باید به آن توجه کرد و علائمش را جدی گرفت.
اگر منشأ درد در ناحیه قفسه سینه، مشکل قلبی باشد، علائمش به شرح زیر است:

•  میزان درد با فعالیت تغییر می‌کند؛ یعنی با افزایش فعالیت، درد بیشتر می‌شود و با کاهش فعالیت، درد نیز کمتر می‌شود. (در موارد پیشرفته‎تر و شدید فرد حتی در حالت استراحت درد قفسه سینه دارد.)

•  درد بیشتر در ناحیه پشت جناغ است و می‌تواند به گردن، بازو و دست چپ نیز انتقال پیدا کند.

•  نهایتاً پنج دقیقه پس از مصرف قرص زیرزبانی نیتروگلیسیرین، درد قطع می‌شود.( در موارد بحرانی‌تر پاسخ به این دارو ضعیف است.)

•  اگر درد همراه با علائمی همچون سردرد، سرگیجه، حالت تهوع، تعریق، کاهش تمرکز، افت هوشیاری، غش کردن و استفراغ باشد، احتمال حمله قلبی وجود دارد و باید سریعاً به اورژانس مراجعه کرد.

– تنگی نفس

علامت شایع دیگر درد قلبی تنگی نفس است. دشواری در امر تنفس خصوصاً در زمان فعالیت و یا در حالت خوابیده و درازکش، می‌تواند نشان از نارسایی قلبی باشد.
در صورت بروز علائم درد قلب در زنان و مردان مثل تورم پاها و تنگی نفس شبانه، بهتر است بیمار به پزشک مراجعه کرده و با آزمایشی به نام اکوکاردیوگرافی، تشخیص نهایی داده شود که آیا مشکل از دریچه قلب و نارسایی قلبی است یا خیر؟ البته ممکن است تنگی نفس منشأ قلبی نداشته باشد و به علت آسم، آمبولی ریه، انسداد ریه، نارسایی کلیوی و … به‌وجود آید.

– ضعف و خستگی

مشکلات قلبی نظیر مشکلات مربوط به دریچه قلب، نارسایی قلبی و ضربان پایین معمولاً با ضعف و خستگی زیاد همراه است. بروز علائم درد قلب در زنان و مردان مانند سرفه، ضربان پایین، تنگی نفس، سرگیجه، غش و
تعریق سرد می‌تواند نشان از یک مشکل جدی قلبی باشد و بهتر است بیمار هر چه سریع‌تر به اورژانس مراجعه کند تا تشخیص نهایی و اقدامات لازم درمانی انجام شود.

– تپش قلب

بالا رفتن ضربان و تپش قلب و بلافاصله پایین آمدن آن، می‌تواند به‌خاطر آریتمی قلبی باشد. اگر فرد در زمانی که فعالیت ندارد هم دچار تپش قلب می‌شود، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه نماید و الکتروگرام قلبی بگیرد.
تشخیص آریتمی قلبی به‌وسیله الکتروگرام آسان می‌شود و پزشک می‌تواند تشخیص دهد که بیمار از آریتمی قلب، نارسایی قلبی، مشکلات دریچه‌ای، مشکلات دهلیزی، بطنی و… رنج می‌برد.

– احساس سبکی سر و سرگیجه

سرگیجه یکی از علائم مشترک میان بسیاری از بیماری‌ها از جمله مشکلات قلبی، مشکلات کلیوی، مشکلات عصبی و… است. اگر حملات سرگیجه کوتاه و همراه با علائمی مانند افت فشار خون، تعریق و تپش قلب باشد، می‌توان احتمال بروز مشکل قلبی داد و بیمار باید تحت نظر باشد.

– تعریق سرد

نشستن عرق سرد بر بدن یکی دیگر از علائم شایع حمله قلبی، آریتمی، نارسایی قلبی و به‌طور کلی، مشکلات قلبی است. اگر تعریق سرد همراه با احساس درد و ناراحتی در قفسه سینه، سرگیجه، تنگی نفس، ضعف و تپش قلب باشد، احتمال بروز حمله قلبی تشدید می‌شود.
در افرادی که دارای بیماری‌های زمینه‌ای دیگر همچون دیابت هستند، ممکن است این علائم، همراه با کاهش سطح هوشیاری بروز پیدا کند و لازم است تحت نظر پزشک باشند و مرتباً علائمشان چک شود.
در برخی از انواع کمتر شایع سکته‌ها و حملات قلبی علائم گوارشی مانند تهوع، استفراغ، سکسه طول کشیده و افت فشار خون نیز وجود دارد. هرکدام از این موارد که بخصوص در افراد مستعد حملات قلبی مانند افراد مسن، چاق، سیگاری و غیره بروز کند باید فورا با اورژانس تماس گرفته شود.

عوامل خطر يا ريسک فاکتورهای حملات يا درد قلبی چيست؟

درد قلبی ممکن است برای هر کسی پیش بیاید، اما برخی عوامل می‌توانند ریسک بروز آن را افزایش دهند. مثلاً:

•  فشار خون بالا

•  چربی خون و کلسترول بالا

•  چاقی ( BMI بالای 25 و چاقی شکمی)

•  دیابت کنترل نشده

•  استرس

•  افزایش سن

•  مذکر بودن

•  سابقه بیماری‌های قلبی ارثی

•  مصرف دخانیات، سیگار و قلیان

•  رژیم غذایی نامناسب

•  عدم تحرک

•  سابقه سکته قلبی خانوادگی در سن کمتر از 50

تشخيص درد قلبی چگونه است؟

بیمار پس از مشاهده علائم درد قلبی، باید سریعاً به یک پزشک متخصص قلب مراجعه کند. پزشک پس از گرفتن شرح حال، باتوجه به تشخیص اولیه خود، یک نوار قلب از بیمار می‌گیرد. اگر نوار قلب کاهش خونرسانی به قلب را نشان دهد، دستور به بستری بیمار می‌دهد.
ممکن است بیمار نیاز به آنژیوگرافی یا حتی عمل قلب باز داشته باشد. در غیر این صورت پزشک باتوجه به شرح حال بیمار، تصمیم دیگری می‌گیرد و مراحل درمان درد قلب در زنان جوان و مردان را با داروهای ضددرد، ضد انعقاد خون، نیتروگلیسیرین و داروهای تنظیم‌کننده فشار خون آغاز می‌کند.

درمان درد قلب در زنان جوان و مردان چگونه است؟

با توجه به نوع حمله قلبی، مشکلات قلبی و میزان آسیب عروق کرونر قلب متخصص تصمیم می‌گیرد که آیا بیمار به بستری در اورژانس و تحت نظر قرار گرفتن یا بستری در CCU نیاز دارد.
عموما برای افرادی که سکته رخ داده یا آریتمی وجود دارد، بستری در سی سی یو الزامیست و تا زمان کنترل کامل درد قلبی باید بستری باشند ولی افرادی که تنها ریسک فاکتورهای سکته یا سابقه سکته را داشته‌اند در اورژانس به مدت یک شب تحت نظر قرار می‌گیرند و روز بعد بسته به شرایط بیمار اکو یا تست ورزش انجام می‌شود و با نسخه درمانی مرخص می‌شوند.
در مورد افرادی که گرفتگی‌های شدید دارند که با دارو بهبود پیدا نمی‌کند بیمار در قدم اول باید فورا به اتاق اقدامات غیرجراحی قلب منتقل شود و در آنجا آنژیوپلاستی، استنت گذاشتن و یا فنر گذاشتن بسته به شرایط انجام شود. در صورتی که این پروسه هم برای درد قلبی کفایت نکند بیمار کاندید جراحی قلب باز است.

روش‌های پيشگيری از درد قلبی

از مهمترین روش‌های پیشگیری از درد قلبی عبارتند از:

– کاهش وزن و درد قلبی

بسیاری از انواع درد قلبی به دلیل افزایش وزن است. زیرا خود افزایش وزن می‌تواند منجر به تجمع چربی‌ها درعروق، تنگی نفس، افزایش فشار خون و غیره شود که خطر ابتلا به انواع بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.

– ورزش و تأثیر آن بر درد قلبی

بسته به شرایط و وضعیت شخص، ورزش کردن می‌تواند همراه با مراقبت‌هایی برای فرد مبتلا به درد قلبی مفید باشد. از جمله این فواید عبارتند از:

•  ورزش مداوم تا حد زیادی می‌تواند قطر عروق کرونر را افزایش دهد و عضلات قلبی را تقویت کند.

•  همچنین می‌تواند باعث کاهش فشار خون و چربی‌های مضر خون شود.

نکات مهم در مورد ورزش کردن بیماران قلبی:

•  بیماران قلبی باید مراقب باشند که شدت فعالیت خود را کنترل کنند.

•  اگر فعالیت به‌حدی سنگین است که درد قلبی افزایش می‌یابد و ضربان فرد بالا رفته و دچار تنگی نفس می‌شود، باید فعالیت خود را متوقف کرده و از شدت آن بکاهد.

•  فرد باید از انجام فعالیت‌های سنگین و قدرتی از جمله وزنه‌برداری و کار با دمبل اجتناب کند و برای سلامتی قلب خود، ورزش‌های سبک‌تر را انتخاب نماید و از استرس مسابقات حرفه‌ای، دوری کند.

•  اگر حین ورزش احساس سرگیجه، ضعف، تپش قلب، تنگی نفس و حالت تهوع دارد، حتماً آن را با پزشک خود در میان بگذارد.

• اگر فرد از داروهای خاصی برای کنترل درد قلبی خود استفاده می‌کند، بهتر است همیشه خصوصاً زمان ورزش آن‌ها را همراه خود داشته باشد و در زمان نیاز، مصرف نماید.

•  باید از ورزش در هوای بسیار گرم و دوش گرفتن یا شنا کردن در آب سرد اجتناب شود.

– رژیم غذایی مبتلایان به درد قلبی

بیماران قلبی علاوه‌بر طی کردن مراحل درمانی درد قلبی زیر نظر پزشک، باید رژیم غذایی خود را رعایت کنند. مثلاً:

•  از مصرف غذاهای بسیار چرب پرهیز شود؛ زیرا باعث گرفتگی عروق قلبی می‌شود.

• در مصرف مواد غذایی حاوی کلسترول مانند جگر، تخم مرغ، کره و روغن حیوانی حد اعتدال رعایت شود؛ زیرا کلسترول زیاد باعث بروز بیماری‌های قلبی و حذف کلسترول موجب اختلالات کبدی می‌شود.

•  بیمار باید به‌طور کلی از مصرف چربی‌های اشباع‌شده بپرهیزد.

•  لبنیات کم‌چرب و روغن‌های گیاهی در برنامه تغذیه بیمار باید جایگزین لبنیات پرچرب و روغن‌های جامد و مایع حاوی اسیدهای چرب ترانس شود.

•  حدالامکان از خوردن سوسیس، کالباس و دیگر فرآورده‌های گوشتی و فست‌فودها پرهیز شود.

سخن پايانی

بروز درد قلبی می‌تواند برای هر کسی نگران‌کننده باشد. مهم است فرد با علائم درد قلبی، علل آن و مراقبت‌های اولیه و ثانویه آشنا باشد و در صورت بروز درد و هرگونه ناراحتی در ناحیه قفسه سینه سریعاً به اورژانس مراجعه کند.
پزشک با بررسی شرح حال بیمار و انجام تست‌های پزشکی همچون نوار قلب و اکو تشخیص نهایی را می‌دهد و درمان سرپایی یا تحت بستری بیمار را آغاز می‌کند. بیمار باید در تمامی مراحل درمان درد قلب در زنان جوان و مردان، صبورانه برای بهبود وضعیت جسمی خود تلاش کند؛ زیرا قلب حیاتی‌ترین عضو بدن است و اختلال در عملکرد آن می‌تواند به دیگر ارگان‌های بدن نیز آسیب جدی بزند.

دکتر حمیدرضا رحمان پور

متخصص قلب و عروق

فلوشیپ اقدامات مداخله ای قلب و عروق بزرگسالان (اینترونشنال کاردیولوژی)