علائم فشار خون بالا و پایین

فشار خون بالا و پایین از بیماری‌های نهفته‌ای است که سال‌ها بدون داشتن علائم بسیاری از افراد جامعه را آزار می‌دهد و احتمالا آن‌ها را به عوارض مختلفی دچار نماید و حتی منجر به مرگ شود. در این میان چنانچه نشانه‌هایی به‌عنوان علائم فشار خون بالا و پایین در فرد پدیدار شود، لازم است روش‌های درمانی کلینیکی و خانگی را برای کنترل فشار خود و جلوگیری از ایجاد علائم فشار خون بالا تحت نظر متخصص پیگیری نماییم.

علائم فشار خون بالا و پايين چيست؟

برای اینکه علائم فشار خون بالا و پایین را به‌درستی شناخته و بتوانیم آن‌ها را از هم تفکیک نماییم، لازم است به این واقعیت باور داشته باشیم که در بیشتر مواقع هر دو حالت مذکور بدون علامت می‌باشند و معمولاً مدت‌ها در بدن فرد به‌صورت خاموش ایجاد می‌شوند.
همین موضوع در بسیاری از اوقات فرد را دچار بیماری‌های سختی می‌نماید و حتی ممکن است به مرگ او بیانجامد. به همین علت بررسی و بازبینی منظم فشار توسط پزشک معالج می‌تواند راهکاری برای شناخت به‌موقع هرکدام از این دو پدیده باشد.
علاوه بر این توجه نمودن به برخی نشانه‌ها که ممکن است به هر علتی بروز پیدا کنند و به‌عنوان علائم فشار خون بالا و پایین برای همه ما حیاتی باشند نیز پارامتر مهمی در جهت حفظ سلامتی ما خواهد بود. این نشانه‌ها در فشار پایین عبارت‌اند از:

• احساس سرگیجه، ضعف یا سبکی سر
• احساس ناپایداری
• احساس بیماری (تهوع)
• تاری دید
• احساس ضعف عمومی
• احساس گیجی
• متوجه شدن ناگهانی ضربان قلب خود (تپش قلب)
• غش کردن

اگر این علائم را دارید، حتماً کار خود را متوقف کرده و در صورت امکان بنشینید یا دراز بکشید و کمی هم آب بنوشید تا به‌محض فراهم شدن شرایط جسمانی بتوانید در اولین فرصت ممکن به پزشک معالج خود مراجعه نمایید.
پس از تشریحِ نشانه‌های فشار پایین و در ادامه مطلب آشنایی با علائم فشار خون بالا و پایین، به‌تفصیل درباره مهم‌ترین نشانه‌های هایپرتنشن سخن گفته و آن‌ها را توضیح خواهیم داد.
هرچند همان‌گونه که پیش‌ازاین بیان گردید هایپرتنشن نیز به‌طورکلی یک وضعیت خاموش است و بسیاری از افراد سال‌ها و یا حتی دهه‌ها هیچ علامتی از آن را تجربه نخواهند کرد مگر اینکه وضعیت به حدی شدید شود که علائم مشخصی را آشکار سازد.
از طرفی فشار بالا ارتباط مستقیم با بیماری‌ها و نارسایی‌های قلبی دارد و خطرناک‌تر است. از جمله نشانه‌های فشار خون شدید موارد زیر می¬باشد:

• گرگرفتگی
• ایجاد لکه‌های خونی در چشم
• سرگیجه
• احساس گرما و تب در بدن
• عصبی شدن
• ناآرامی و تمایل به درآوردن لباس

برخلاف آنچه گفته می¬شود فشار شدید موجب خونریزی بینی یا سردرد نمی¬گردد مگر اینکه بیمار در بحران فشار قرار گرفته باشد. بازهم یادآوری می‌شود بهترین راه برای تشخیص این دو وضعیت که به ما کمک خواهد نمود این است که به‌طور منظم فشار را اندازه‌گیری کرده و به‌طور سالیانه به پزشک معالج خود مراجعه نماییم تا به‌خوبی از سلامتی یا بیماری‌های احتمالی خود مطلع گردیم.
برای شناخت دقیق علائم فشار خون بالا و پایین و واقعیت‌های این دو مبحث بسیار مهم، در ادامه مقاله به‌طور جداگانه مفهوم فشار بالا و پایین را تشریح می‌نماییم.

 

هايپرتنشن يا فشار بالا چيست؟

رگ‌های خونی باریکی که به‌عنوان شریان نیز شناخته می‌شوند، مقاومت بیشتری در مقابل جریان خون ‌دارند. هرچه رگ‌های شما باریک‌تر باشد، مقاومت بیشتری وجود دارد و فشار خون شما بالاتر می‌رود که این افزایشِ فشار در درازمدت می‌تواند باعث بروز مشکلات مختلفی ازجمله بیماری قلبی شود.
هایپرتنشن معمولاً در طی چندین سال ایجاد می‌شود و با توجه به اینکه اکثراً هیچ علامتی از آن مشاهده نمی‌کنید لذا به‌تدریج باعث آسیب رساندن به رگ‌های خونی و اندام‌های شما، به‌ویژه مغز، قلب، چشم‌ها و کلیه‌ها می‌گردد.
تشخیص زودهنگام این وضعیت بسیار مهم است و به همین دلیل اندازه‌گیری منظم فشار می‌تواند به شما و پزشکتان کمک کند تا هرگونه تغییری را متوجه شوید. اگر فشار شما افزایش ‌یافته باشد، ممکن است پزشک از شما بخواهد که فشار خود را در طی چند هفته بررسی کنید تا ببیند آیا این عدد همچنان بالا می‌ماند یا به سطح طبیعی بازمی‌گردد.
هایپرتنشن با مصرف داروهای تجویزی و داشتن سبک زندگی سالم درمان می‌گردد. اگر این بیماری درمان نشود، می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی، ازجمله حمله قلبی و سکته شود و عدم کنترل آن در سطح مناسب تهدیدکننده زندگی است.

 

چگونه هايپرتنشن يا فشار بالا را بفهميم؟

در فشارسنج‌های مورداستفاده در مطب‌های پزشکان و یا دستگاه‌های موجود در منازل، دو عدد نشان‌دهنده فشار خون هستند. فشار سیستولیک (عدد بالا) نشان‌دهنده میزان فشار در رگ‌های شما هنگام ضربان قلب و پمپاژ خون است.
فشار دیاستولیک (عدد پایین) نیز حکایت از فشار موجود در شریان‌های فرد بین ضربان قلب یعنی زمان استراحت قلب دارد. در همین راستا، پنج دسته اندازه‌گیری فشار برای بزرگ‌سالان تعریف ‌شده است:

1. سالم

اندازه‌گیری فشار سالم کمتر از 120/80 میلی‌متر جیوه (میلی‌متر جیوه) است.

2. افزایش‌یافته

در این شرایط عدد سیستولیک بین 120 تا 129 میلی‌متر جیوه و عدد دیاستولیک کمتر از 80 میلی‌متر جیوه است. پزشکان معمولاً هایپرتنشن را در این مرحله با تجویز دارو درمان نمی‌کنند بلکه تغییرات سبک زندگی مانند تغذیه سالم، ورزش، مدیریت استرس و … را برای کمک به کاهش این اعداد پیشنهاد می‌نمایند.

3. مرحله 1 فشار خون بالا

عدد سیستولیک فشار بین 130 تا 139 میلی‌متر جیوه است یا عدد دیاستولیک فشار بین 80 تا 89 میلی‌متر جیوه است.

4. مرحله 2 پرفشاری خون

عدد سیستولیک 140 میلی‌متر جیوه یا بیشتر و عدد دیاستولیک 90 میلی‌متر جیوه یا بیشتر است.

5. بحران فشار خون

عدد سیستولیک اگر بیش از 180 میلی‌متر جیوه یا بیش از 120 میلی‌متر جیوه باشد خطرناک است. فشار اگر در این بازه باشد نیاز به مراقبت و واکنش سریع پزشکی دارد. اگر علائمی مانند درد قفسه سینه، سردرد، تنگی نفس یا تغییرات بینایی درزمانی که فشار خون به این میزان بالا است رخ دهد، مراقبت‌های پزشکی در اورژانس موردنیاز است.
اندازه‌گیری فشار با دستگاه و به کمک یک کاف فشار ‌ انجام می‌شود. برای خواندن دقیق، مهم است که یک کاف مناسب داشته باشید چرا که یک کاف نامناسب ممکن است باعث اندازه¬گیری نادرستی می‌شود.

 

چه عواملی منجر به هايپرتنشن يا فشار بالا می شوند؟

دو نوع هایپرتنشن یا فشار بالا وجود دارد که هرکدام علت‌های متفاوتی دارند. این دو نوع عبارت‌اند از:

1. فشار خون ضروری (اولیه)

فشار ضروری را فشار اولیه نیز می‌نامند و به مرور زمان ایجاد می¬گردد. البته اکثر مردم این نوع هایپرتنشن را دارند و ایجاد آن دلایل مختلفی دارد و درواقع ترکیبی از عوامل زیر در ایجاد آن نقش دارند:

ژنتیک
برخی افراد ازنظر ژنتیکی مستعد ابتلا به فشار هستند. این وضعیت ممکن است از جهش‌های ژنی یا ناهنجاری‌های ژنتیکی به ارث رسیده از والدین آن‌ها باشد.

سن
افرادی که سن آن‌ها بیشتر از 65 سال می‌باشد برای مبتلا شدن به فشار خون، بیش از دیگران در معرض خطر می‌باشند.

نژاد
برخی از نژادها بیشتر در معرض خطر ابتلا به هایپرتنشن هستند.

زندگی با چاقی
زندگی با چاقی می‌تواند منجر به مشکلات قلبی ازجمله هایپرتنشن شود.

مصرف زیاد الکل
زنان و مردانی که الکل می‌نوشند بیشتر در معرض خطر ابتلا به هایپرتنشن هستند.

داشتن یک زندگی کم‌تحرک
کم‌تحرکی و عدم انجام فعالیت‌های ورزشی با هایپرتنشن به‌طور مستقیم مرتبط است.

زندگی با دیابت و یا سندرم متابولیک
افراد مبتلا به دیابت یا سندرم متابولیک (مشکلات مربوط به سوخت و ساز در بدن) در معرض خطر زیادی برای ابتلا به هایپرتنشن هستند.

مصرف زیاد سدیم
مصرف بالای سدیم (به‌طور روزانه بیش از 5/1 گرم در روز) موجب بالا رفتن فشار خون می‌شود.

2. فشار خون ثانویه

فشار ثانویه اغلب به‌سرعت رخ می‌دهد و می‌تواند شدیدتر از فشار اولیه باشد. به همین دلیل خطرناک است. چندین شرایط که ممکن است باعث فشار ثانویه شود عبارت‌اند از:

• بیماری کلیوی
• آپنه انسدادی خواب
• نقایص مادرزادی قلب
• مشکلات تیروئید شما
• عوارض جانبی داروها
• مصرف مزمن الکل
• مشکلات غده فوق کلیوی
• تومورهای غدد درون‌ریز خاص

فشار خون پايين چيست؟

ضربان قلب پایین نشانه چیست؟ فشار خون پایین که گاهی به‌عنوان افت فشار شناخته می‌شود، زمانی است که سطح فشار شما کمتر از محدوده طبیعی می‌باشد. اگر فشار شما به‌طور طبیعی پایین باشد، احتمالاً هیچ مشکلی برای شما ایجاد نمی‌کند و نیازی به درمان نخواهد داشت. درواقع، هرچه فشار شما کمتر باشد، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته کمتر است.
فشار پایین گاهی اوقات می‌تواند ناشی از داروهای مصرفی باشد و گاهی هم حکایت از یک مشکل سلامتی دیگر دارد. این وضعیت باعث بروز مشکلاتی مانند افتادن، غش کردن و احساس سرگیجه می‌شود، بنابراین ممکن است نیاز به بررسی و درمان داشته باشد.
بد نیست بدانیم که فشار هر فردی در طول روز متفاوت می‌باشد و ممکن است زمانی که تازه غذا خورده باشد و خون در حال انتقال به روده او باشد یا اینکه اگر برای مدت طولانی سرپا ایستاده باشد و یا چنانچه بدن وی کم آب باشد، فشار خون آن فرد کاهش یابد.
تعدادی دیگر از دلایل احتمالی فشار پایین به شرح زیر می‌باشند:

• داروها
• مشکلات سلامتی
• شرایط عصبی (شرایطی مانند پارکینسون که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد)
• مشکلات مربوط به غدد فوق کلیوی
• افت فشار با واسطه عصبی
• مشکلات قلبی
• کم‌خونی
• آسیب جدی و شوک و سوختگی (برای مثال، اگر یک واکنش آلرژیک به نام شوک آنافیلاکتیک داشته باشید یا اگر به دلیل عفونت باکتریایی شوک داشته باشید، فشار شما به‌شدت کاهش پیدا خواهد نمود.)

فشار خون پایین (هیپوتانسیون) را می‌توان مانند هایپرتنشن به‌راحتی با آزمایش فشار تشخیص داد. اگر هنگام ایستادن احساس سرگیجه یا ضعف می‌کنید، ممکن است لازم باشد فشار خود را هنگام دراز کشیدن و دوباره در حالت ایستاده اندازه‌گیری کنید.

 

علائم فشار خون بالا و پايين چطور به تشخيص اين بيماری ها کمک می کند ؟

با توجه به اینکه تشخیص هایپرتنشن به‌راحتی با اندازه‌گیری فشار امکان‌پذیر می‌باشد لذا در اکثر مطب پزشکان فشار به‌عنوان بخشی از یک ویزیت معمولی بررسی می‌شود تا اگر در یک بازه زمانی فشار شما افزایش ‌یافته باشد، پزشک برای یافتن علت اصلیِ این رخداد، آزمایش‌های تخصصی لازم را انجام دهد.
علائم فشار خون بالا و پایین نیز می‌توانند به تشخیص صحیح‌تر کمک کنند. برخی از تست‌هایی که ممکن است برای تایید تشخیص نهایی انجام شوند، عبارتند از:

• غربالگری کلسترول و سایر آزمایشات خون
• ثبت فعالیت الکتریکی قلب با الکتروکاردیوگرام
• سونوگرافی قلب یا کلیه
• استفاده از دستگاه اندازه گیری فشار خانگی برای کنترل فشار در یک دوره 24 ساعته در خانه

 

علائم فشار خون بالا عصبی چيست؟

هرچند بارها شنیده‌اید که افرادی مبتلا به فشارخون عصبی شده‌اند و دارای علائم فشار خون بالا عصبی می‌باشند اما واقعیت این است که در عالم پزشکی این‌گونه بیماری وجود ندارد و علائم فشار خون بالا عصبی نیز معنایی ندارد.
آنچه در این رابطه صحت علمی دارد این است که در هنگام بروز دلهره و اضطراب و استرس ممکن است برخی هورمون‌ها مانند آدرنالین و نور آدرنالین در بدن بیشتر ترشح شوند و موجب بالا رفتن ضربان قلب و درنتیجه افزایش فشار شوند.
البته این نوع فشار معمولاً ژنتیکی بوده و به سوابق خانوادگی نیز مرتبط می‌باشد. به‌هرحال این نوع از هایپرتنشن دارای نشانه‌های خاصی می‌باشد که به‌عنوان علائم فشار خون بالا عصبی شناخته شده و به شرح زیر می‌باشد:

• خستگی بیش‌ازاندازه و کلافگی مستمر
• دردهای مکرر پشت سر
• عدم تمایلات جنسی

 

چه گزينه‌هايی برای درمان علائم فشار خون بالا و پايين وجود دارد؟

تعدادی از عوامل به پزشک معالج کمک می‌کند تا بهترین گزینه درمانی را برای شما تعیین کند. این عوامل شامل نوع فشار خون شما و علل شناسایی‌شده می‌باشد.
به این معنا که اگر پزشک، وضعیت پیش‌آمده را مثلا به دلیل فشار اولیه بداند، تغییرات سبک زندگی را به شما توصیه می‌نماید و چنانچه تغییرات سبک زندگی به‌تنهایی کافی نباشد یا اثربخشی آن‌ها متوقف شود، پزشک ممکن است دارو تجویز کند؛ اما اگر پزشک معالج یک مشکل اساسی را کشف کند که باعث فشار خون شما شده باشد، درمان آن به‌گونه‌ای دیگر خواهد بود.
به‌عنوان‌مثال، اگر متوجه شود دارویی که شروع به مصرف کرده‌اید باعث افزایش فشار شده، داروهای دیگری که این عارضه جانبی را ندارند، امتحان می‌کند.
گاهی اوقات نیز فشار خون بالا یا پایین باوجود درمان‌های انجام‌شده، کماکان پایدار می‌ماند. در این حالت پزشک برنامه‌های درمانی تخصصی‌تری را برای هایپرتنشن تکامل بخشیده و آن‌قدر ادامه می‌دهد تا زمانی که بتواند بر این مشکل فائق آمده و آن را مهار نماید.
برخی از داروهای مورداستفاده برای درمان فشار خون عبارت‌اند از:

• بتابلوکرها
• دیورتیک ها
• مهارکننده‌های ACE
• مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین II (ARBs)
• مسدودکننده‌های کانال کلسیم
• آگونیست های آلفا 2

 

درمان خانگی فشار خون بالا و سرگيجه چگونه امکان‌پذير است؟

در موارد پرفشاری خون، درمان‌های خانگی طبیعی می‌توانند نقش ثانویه در تسکین و پیشگیری از هایپرتنشن داشته باشند. بنابراین نباید خودسرانه و قبل از تشخیص دقیق علت فشار بالا از این درمان‌ها استفاده شود.
درمان خانگی فشار و سرگیجه تنها با اتخاذ یک سبک زندگی سالم ازجمله رژیم غذایی مناسب و تکنیک‌های آرام‌سازی و اجتناب از استرس طولانی‌مدت بعد از معاینه توسط پزشک و انجام تست‌های لازم ممکن می‌باشد و می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی خطر ابتلا به هایپرتنشن را کاهش دهد؛ اما اینکه درمان خانگی فشار خون بالا و سرگیجه چگونه میسر می‌باشد و چه اقداماتی باید در این مسیر انجام داد، لازم است موارد زیر را مدنظر قرار دهیم:

1. کاهش مصرف سدیم

ممکن است تعجب کنید که چقدر سدیم از طریق حتی مقادیر کمِ غذاهای فرآوری شده دریافت می‌کنید. چند نمونه از غذاهای فرآوری شده که سرشار از سدیم هستند و باعث افزایش علائم فشار خون بالا و پایین می‌شوند، عبارت‌اند از:

• سوپ‌های آماده
• گوشت‌های پخته‌شده یا دودی
• سوسیس
• سس سالاد آماده
• کنسرو گوشت (تن ماهی)
• وعده‌های غذایی منجمد
• برخی از انواع نان

همه این غذاها می‌توانند مقدار قابل‌توجهی سدیم به رژیم غذایی شما اضافه نمایند بدون اینکه از نمک سفره استفاده کرده باشید؛ بنابراین سعی کنید از سبزیجات تازه یا خشک شده استفاده کنید و برای کاهش نمک اضافه در آشپزی خود آن‌ها را در نظر بگیرید.
مثل همیشه، کاهش مصرف غذاهای رستوران و به‌طورکلی غذاهای فرآوری شده، کمک زیادی به بهبود سلامت کلی رژیم غذایی شما خواهد کرد و چه راهی بهتر از یک وعده غذایی سالم و خانگی برای درمان خانگی فشار وجود دارد!؟

2. حمام آب گرم

در پزشکی مدرن، گشادکننده‌های عروق و محرک کلیه برای کاهش هایپرتنشن و کاهش خطر سکته مغزی تجویز می‌شود. در همین راستا حمام آب گرم یکی از مؤثرترین راه¬های درمان خانگی فشار خون بالا و سرگیجه به‌حساب می‌آید، زیرا حمام آب گرم از طریق شل کردن ماهیچه‌ها و عضلات و اتساع عروق موجب تنظیم دمای قلب و بهبود سیستم گردش خون می‌شود و بدین ترتیب از بروز علائم فشار خون بالا و پایین ممانعت به عمل می‌آورد.

3. فعالیت بدنی

یکی از مؤثرترین روش‌های درمان خانگی فشار بالا و سرگیجه فعالیت بدنی و ورزش‌های منظم می‌باشد. پژوهشگران فعالیت بدنی را به‌عنوان بخشی ضروری از یک سبک زندگی سالم توصیه می‌کنند. این فعالیت بدنی می‌تواند یک پیاده‌روی بعد از شام باشد یا طبیعت‌گردی و لذت بردن از طبیعت و یا یک برنامه ورزشی متوسط خوب شامل دوچرخه‌سواری، شنا، پیاده‌روی و …که می‌تواند هایپرتنشن را کنترل نماید.

4. درمان‌های آرامش‌بخش

این درمان‌ها مانند یوگا، مدیتیشن، تمرینات اتوژنیک و نیز تمرینات آرام‌سازی عضلانی باعث کاهش فشار ناشی از استرس می‌گردد. می‌توان اذعان داشت که فعالیت منظم و تکنیک‌های آرام‌سازی راهی عالی برای مؤثرتر کردن داروهای گیاهی هایپرتنشن نیز می‌باشد و به‌عنوان درمان خانگی فشار خون بالا و سرگیجه همواره مورد تأکید پزشکان بوده است. برخی از این گیاهان آرام‌بخش و مؤثر در تنظیم فشار که از بروز علائم فشار خون بالا و پایین جلوگیری می‌نمایند، عبارتند از:

• گیاه دارواش
• روغن‌زیتون
• سیر
• زالزالک

علاوه بر داروهای مذکور، گیاهان تسکین‌دهنده (آرام‌بخش) رایج در طب سنتی نقش فعالی در کاهش فشار خون ‌دارند. این گیاهان که موجب کاهش فشار می‌شوند و از بروز علائم فشار خون بالا و پایین جلوگیری می‌کنند، شامل ملیسا (بادرنجبویه)، سنبل‌الطیب، اسطوخودوس و گل ساعتی که به‌عنوان درمان خانگی فشار خون بالا و سرگیجه مؤثر می‌باشند، هستند. اما همه این‌ها داروها کمکی هستند و نباید قبل از مراجعه و مشورت با متخصص فشار استفاده شوند.

سخن آخر

فشار خون اساساً باید ثابت باشد و چنانچه مرتباً از خیلی زیاد به خیلی کم تغییر کند، فرد می‌تواند طیف وسیعی از عوارض را تجربه نماید. البته طبیعی است که فشار در طول روز کمی تغییر کند، اما فشارخونی که به‌صورت افراطی بالا یا پایین شود و مدام در نوسان است باید کنترل و مدیریت شود.
در این مقاله از علائم فشار خون بالا و پایین نوشتیم و تلاش کردیم روش‌های درمان خانگی فشار خون بالا و سرگیجه را بیان نماییم. همان‌گونه که در این مطلب اشاره کردیم، تغییر شیوه زندگی و مصرف برخی داروها می‌توانند به تنظیم فشار کمک کنند اما بسیار مهم است که همواره توسط یک متخصص پزشکی به‌طور منظم فشار خود را بررسی نمایید تا از سلامتی خود مراقبت کنید.
اگر از نوسان مکرر فشار خون خود دائماً گلایه دارید و دچار عوارض مختلف بالا و پایین شدن فشار شده‌اید، می‎توانید از مشاوره متخصصین مرکز ما از طریق شماره تلفن‌های مندرج در بخش تماس با ما بهره‌مند شوید.